Van Kadernota naar Begroting 2026

Toelichting van Kadernota naar Begroting

Verhoging stelpost prijsstijgingen en areaalvergroting
De indexpercentages zijn hoger dan eerder ingeschat. Bij de Kadernota 2026 is hiervoor een grove inschatting gemaakt op basis van de voorgaande jaren. Bij de actualisatie van de budgetten voor deze begroting rekenen we de percentages door volgens de contracten met leveranciers en partners. Dit leidt tot extra prijsstijgingen van gemiddeld € 150.000 per jaar. We passen de stelpost voor de volgende jaren hier op aan.
Daarnaast is er sprake van een eenmalige inhaalslag voor de prijsstijgingen voor openbaar groen. Hiervoor is in 2022 en 2023 per abuis geen indexatie toegepast en in 2024 een te laag indexpercentage (zie ook de 2^e Tussentijdse rapportage 2025).

Kapitaallasten
De afwijking op de kapitaallasten heeft de volgende oorzaken:

Actualisatie planning en hoogte investeringen
Bij de begroting actualiseren we jaarlijks de planning en de hoogte van de lopende en nieuwe investeringen. Deze actualisatie leidt tot mutaties in alle jaren. Deze mutaties worden veroorzaakt door het doorschuiven van planningen van investeringen en daarnaast geactualiseerde investeringsbudgetten.

Integraal Huisvestingsplan Onderwijs 2025 (IHP)
In deze begroting is het IHP verwerkt waarover uw raad op 1 oktober jl. heeft besloten. In dit IHP zijn incidentele locatiegebonden kosten opgenomen vanaf 2026: € 210.000 in 2026, € 333.000 in 2027, € 283.000 in 2028 en € 1.283.000 in 2029 (zie ook het investeringsplan in deze begroting).
De structurele kapitaallasten van het IHP 2025 starten pas in 2031 en zie je daarom nog niet terug in deze begroting.

Salarissen
Elk jaar stellen we de salarislasten bij op basis van de CAO en de verwachte stijging van het salaris (op basis van een indexering). Deze nieuwe doorrekening leidt in deze begroting tot een voordeel in 2026 en 2027 en een nadeel in 2028 en 2029.
Daarnaast zijn de opleidingskosten geïndexeerd op basis van de salarislasten. De opleidingskosten zijn 2% van de totale salarislasten.

Vervangingsbudget personeel
Naar aanleiding van de bezuinigingen begroten we vanaf 2026 op basis van de werkelijke salarislasten in plaats van op basis van het maximum van de functieschaal. Hierdoor is de vervangingsruimte afgenomen. Gezien de hoogte van ons ziekteverzuim en de hogere kosten voor vervanging door de krapte in de arbeidsmarkt, stellen wij voor € 200.000 extra vrij te maken voor de vervanging van personeel.
Met dit budget hebben we ruimte om in uitzonderlijke situaties snel te kunnen handelen. We monitoren de inzet van dit budget gedurende het jaar. Mocht het budget niet toereikend zijn, dan komen we hiervoor tijdig bij uw raad terug. Daarnaast beoordelen wij jaarlijks bij de begroting opnieuw of de hoogte van het budget nog passend is.
Vervanging zetten we alleen in bij cruciale functies waarvan het uitblijven direct leidt tot een verstoring van de dienstverlening of continuïteit van de bedrijfsvoering. Denk bijvoorbeeld aan oplopende wachtlijsten of het wegvallen van noodzakelijke bedrijfsprocessen. In alle andere gevallen bekijken we of werkzaamheden binnen de organisatie kunnen worden opgevangen of tijdelijk kunnen worden afgeschaald.

Informatisering en automatisering
De kosten voor een aantal ICT-componenten zijn gestegen, waaronder de inrichting van de digitale werkplek. Dit komt omdat de huidige leverancier stopt en de vervanging duurder is. Daarnaast vereisen wettelijke taken zoals de Wet Open Overheid diverse aanpassingen zoals anonimiseringssoftware en het openbaar maken van GEO-informatie van Lingewaard. Dit leidt tot extra lasten vanaf 2026
Vanaf 2026 hebben we extra kapitaallasten naar aanleiding van investeringen in 2025, zoals de vervanging van het firewallcluster in het kader van informatiebeveiliging.
Eens in de vijf jaar is het nodig de ICT-infrastructuur te vervangen. Hier starten wij in 2027 mee en ronden dit af in 2028. De implementatiekosten en de hogere prijzen voor vervanging leiden tot een substantiële verhoging van de kapitaallasten vanaf 2028 en 2029.

Belastingen en verzekeringen
De actualisatie van premies en tarieven leidt tot een structureel nadeel van € 55.000. Dit betreft met name de belastingen van onze eigen gebouwen, zoals waterschapsbelasting en onroerend zaakbelasting (OZB). Daarnaast zijn de tarieven gestegen van een aantal verzekeringen, zoals de aansprakelijkheidsverzekering.  

Verbonden partijen
Dit betreft de mutaties van de bijdragen aan drie verbonden partijen:

Veiligheids- en Gezondheidsregio Gelderland-Midden (VGGM), nadeel € 92.000 in 2026
Het nadeel in 2026 wordt voornamelijk veroorzaakt door het incidenteel geld dat in 2026 benodigd is voor het digitaal kinddossier en het incidentele budget voor het project ‘Ik, Wij, Brandweer’ in 2026 en 2027.
In de jaren 2027 en verder is de afwijking beperkt en betreft het een klein voordeel.

Bedrijfsvoeringsorganisatie doelgroepenvervoer regio Arnhem-Nijmegen (BVO DRAN), voordeel € 86.000
De bijdrage aan de BVO DRAN is naar beneden bijgesteld. Dit komt vooral doordat steeds meer leerlingen door hun ouders worden gebracht en zelfstandig naar school leren reizen, bijvoorbeeld met de (elektrische) fiets of het openbaar vervoer. Daardoor neemt het gebruik van leerlingenvervoer af, wat niet alleen leidt tot lagere kosten, maar ook een positieve ontwikkeling is in de zelfstandigheid van kinderen en het nemen van verantwoordelijkheid door ouders. Daarnaast daalt het aantal gereden kilometers binnen het doelgroepenvervoer, onder meer door een afname van deelname aan dagbesteding en doordat inwoners vaker gebruikmaken van andere vormen van vervoer. Deze ontwikkelingen samen zorgen voor lagere gemeentelijke kosten en daarmee voor een lager aandeel in de bijdrage aan de BVO DRAN.

Modulaire Gemeenschappelijke regeling Sociaal Domein Centraal Gelderland (MGR), voordeel € 68.000
Jaarlijks daalt het aantal dienstverbanden Sociale Werkvoorziening (SW) omdat sinds 2015 geen nieuwe indicaties meer worden afgegeven vanwege de afschaffing van de Wet sociale werkvoorziening.
Dit betekent dat de loonkosten en de begeleidingsbijdrage voor deze groep werkenden dalen.
We zien wel dat in 2025 de begroting van de MGR is bijgesteld vanwege een hogere loonkostenstijging dan begroot. Hier is nog niet duidelijk of en welk financieel effect dit heeft op de bijdrage aan de MGR voor 2026 en verder.
In het raadsvoorstel Zienswijze jaarstukken MGR Sociaal domein Centraal Gelderland dat voorlag in de raad van 5 juni 2025 was per abuis een onjuiste tabel opgenomen. Daarin was een nadeel opgenomen van € 149.000 in 2026. Dit is niet correct, het betreft een voordeel € 68.000. Dit voordeel hebben we verwerkt in deze begroting.

Onroerende zaakbelasting (OZB)
Jaarlijks actualiseren we de indexering, waarmee deze aansluit bij het indexpercentage zoals opgenomen in de meicirculaire 2025 van het gemeentefonds. Daarnaast actualiseren we het aantal woningen en niet-woningen op basis van de werkelijke cijfers en de verwachte oplevering in de komende jaren. Dit leidt tot een voordeel in 2026 en verder.

Overige belastingen
Voor de uitvoering van de gemeentelijke belastingen werken we samen met de gemeente Overbetuwe. Zij voeren deze taken voor ons uit, wij betalen daarvoor een vergoeding. Deze vergoeding wordt jaarlijks geactualiseerd op basis van de loon- en prijsontwikkeling. Dit leidt tot € 60.000 meerkosten.
Hiertegenover staan de indexeringen op de verschillende heffingen van onze gemeente.
Daarnaast hebben we de opbrengsten reinigingsheffing bijgesteld op basis van de werkelijk opbrengsten in de afgelopen jaren. Dit leidt tot een nadeel van € 30.000 per jaar.

Dekking afschaffing hondenbelasting
In de Begroting 2025 heeft uw raad besloten de hondenbelasting vanaf 2026 af te schaffen. Deze hondenbelasting werd ingezet voor de dekking van de voorzieningen voor honden binnen de gemeente. In mei van dit jaar bent u via een informatienota geïnformeerd over de financiële verwerking van de afschaffing van de hondenbelasting. Dit is verwerkt in deze Begroting en betreft de volgende mutaties:

• Vervallen directe kosten   € 113.000 structureel
• Stijging OZB   € 87.000 structureel
• Stijging afvalstoffenheffing   € 98.000 structureel

Grondexploitaties en faciliterende projecten
Aan grondexploitaties (grex-en) en faciliterende projecten wordt onder andere de inzet van medewerkers en rente doorbelast. We zien dat het aantal grondexploitaties en faciliterende projecten terugloopt. Dit heeft gevolgen voor de doorbelasting van de uren. Salarislasten kunnen dan niet meer gedekt worden uit de grondexploitatie, maar komen ten laste van het reguliere salarisbudget. Dit leidt tot een nadeel van € 209.000.
Daarnaast is de interne rente van de gemeente verlaagd van 1,5% naar 1% op basis van de huidige rente op onze leningportefeuille. Hierdoor belasten we minder rente door, wat leidt tot een nadeel van ruim € 50.000.

Afval - riolering
Elk jaar wordt opnieuw de toerekening van de lasten aan de heffing voor de riolering en afval berekend. In 2025 leidt deze geactualiseerde toerekening tot een voordeel. Dit wordt met name veroorzaakt door de hogere lasten voor afval en riolering, waardoor ook de extracomptabele toe te rekenen BTW hoger is.
In de bezuinigingen is de aanpassing van de methodiek van de toerekening van de overhead opgenomen. Het effect daarvan op afval en riolering is opgenomen binnen de regel ‘Bezuinigingen’ in het financieel overzicht en onder dat kopje toegelicht.

Nieuw beleid

Veiligheid in en om school (VIOS)
Sinds 2022 implementeren we samen met verschillende scholen de VIOS-aanpak in Lingewaard. We startten met één school (voorgezet onderwijs), maar hebben de aanpak inmiddels uitgebreid naar zes scholen (zowel primair onderwijs als voortgezet onderwijs). Tot nu toe besloten we jaarlijks of we de aanpak verlengden, op basis van de behoefte van zowel scholen als de gemeente.
Uit de evaluaties en gesprekken met de verschillende scholen komt naar voren dat blijvende betrokkenheid van de gemeente van belang is. Onder andere omdat wij als gemeente een centrale rol vervullen op het snijvlak van zorg veiligheid en onderwijs. De voorgestelde middelen bedragen de kosten voor een coördinator schoolveiligheid.

Participatie
Op 28 maart 2024 is het participatiebeleid door uw raad vastgesteld.  We bereiken steeds meer inwoners, door beter gebruik te maken van de website, samen.lingewaard.nl en onze andere communicatiemiddelen. Alsook door het verder professionaliseren van de uitvoering en organisatie van de inwonersavonden. Om het bereik verder te vergroten willen we de Lingewaardapp ontwikkelen. Deze app koppelt verschillende gemeentelijke systemen aan elkaar en maakt het mogelijk om inwoners op een actieve manier te informeren over hun leefomgeving. Denk hierbij aan actuele informatie over wegwerkzaamheden, vergunningen in de buurt, evenementen en inwonersbijeenkomsten. Daarnaast krijgen zij ook een melding als er een nieuwsbericht is op samen.lingewaard.nl over een project dat zij volgen. Om deze app te ontwikkelen, te implementeren en jaarlijks te beheren is € 25.000 per jaar nodig.

Kwaliteitsimpuls inkoop en aanbesteding
Dit betreft de inzet van tijdelijk extra budget voor de inkoopfunctie. Uit onderzoek is gebleken dat een aantal acties nodig is om de inkoopfunctie te verbeteren en toekomstbestendig te maken. Het gaat daarbij onder meer om het actualiseren van ons beleid en inkoopvoorwaarden, het verbeteren van de relatie met (lokale) marktpartijen en het opzetten van een inkoopkalender.
Daarmee verkleinen wij het risico op onrechtmatigheden en afwijkingen, zoals ook door de accountant is gesignaleerd. Daarnaast laat de praktijk bij andere gemeenten zien dat een goed ingerichte inkoopfunctie leidt tot een voordeel van 0,5% tot 1% van het jaarlijkse inkoopvolume.

Bezuinigingen
De bezuinigingen waarover uw raad heeft besloten bij de Kadernota 2026 zijn uitgewerkt in deze begroting (zie bijlage bezuinigingsvoorstellen).
Naar aanleiding van deze uitwerking zijn een aantal wijzigingen naar voren gekomen. Ook zijn in deze begroting de frictiekosten voor de bezuinigingen in het sociaal domein verwerkt. In de onderstaande tabel is hier een overzicht van opgenomen, met een toelichting eronder per onderdeel.

 
Terugdraaien bezuiniging 5% VGGM
De VGGM heeft als opdracht gekregen om meerdere bezuinigingsscenario’s uit te werken oplopend tot een bezuiniging van 10%. In de bezuinigingsvoorstellen die wij bij de Kadernota 2026 voorlegden, hadden we rekening gehouden met 5%. Het bestuur van de VGGM heeft meerdere bezuinigingsscenario’s besproken. De conclusie is dat er geen aanvullende bezuinigingen mogelijk zijn op de al ingeboekte 2% bezuiniging vanaf 2025.

Correctie stoppen rechtswinkel en HAN leerkring
Per abuis was deze bezuiniging in de Kadernota 2026 al vanaf 2026 opgenomen. Dit betreft echter een subsidie. Bezuinigingen op subsidies worden pas doorgevoerd vanaf 2027 zodat de subsidieontvanger zorgvuldig geïnformeerd kan worden en zich kan voorbereiden op het wegvallen van de subsidie.

Frictiekosten sociaal domein
Om de bezuinigingen in het sociaal domein te implementeren is het noodzakelijk om ook te investeren. Meer informatie en een onderbouwing van deze frictiekosten is opgenomen in het document ‘Bezuinigingsvoorstellen Kadernota 2026 in het sociaal domein in samenhang’.

Bibliotheek in de tabaksschuur
De bibliotheek van Bemmel is vanaf september 2025 voor 5 jaar gevestigd in de tabaksschuur. Dit leidt tot extra inkomsten voor de gemeente. In de bezuinigingsvoorstellen in de Kadernota is het optimaliseren van de exploitatie van de tabaksschuur opgenomen voor een bedrag van € 1.000. De vestiging van de bibliotheek in de tabaksschuur leidt tot extra inkomsten waardoor een aanvullend voordeel ontstaat van € 30.000.

Optimalisatie overhead
In de Kadernota is een inschatting gemaakt van het financieel effect van het aanpassen van de methodiek van de toerekening van overhead aan riolering, afval en projecten. Het financieel effect is hoger dan verwacht. Dit komt door de extra doorrekening van overhead aan grondexploitaties en faciliterende projecten. Hier was in de Kadernota 2026 voorzichtigheidshalve maar beperkt rekening mee gehouden, aangezien er geen zicht was op de door te belasten uren in 2026.
In de kadernota is voor afval en riolering een inschatting gemaakt van de extra heffingen naar aanleiding van deze aanpassing van de systematiek. In deze begroting is dit verwerkt en dit leidt tot een stijging van het tarief van de afvalstoffenheffing van ongeveer € 9,00 per huishouden. Voor riolering leidt het tot een stijging van ongeveer € 8,00 per aansluiting, deze stijging wordt opgevangen door een extra onttrekking uit de voorziening riolering.

Correctie bezuiniging opleidingskosten
In de Kadernota 2026 is een bezuiniging opgenomen op de opleidingskosten van 2% over de te bezuinigen salarislasten van € 400.000. Dit komt neer op € 8.000, echter is hier per abuis € 20.000 opgenomen.

Overig
Dit betreft een optelsom van meerdere afwijkingen, die elk afzonderlijk kleiner zijn dan € 50.000. Dit betreft onder meer:

• Bijstelling budget beveiligingsdiensten   € 17.000 nadelig
• Correctie inkomsten explosievendetectie   € 30.000 nadelig
• Extra kosten verkiezingen   € 10.000 nadelig
• Actualisatie inkomsten reisdocumenten   € 22.000 voordelig
• Stijging energie- en brandstofkosten   € 45.000 nadelig
• Verlaging SPUK binnensport   € 32.000 nadelig
• Onderhoud kunstgrasvelden RKHVV Huissen   € 20.000 nadelig